Chimpansees

Dag lieve mensen, ik heb weer heel veel te vertellen!
Eerst wil ik beginnen met iets te vertellen over Odyaba. Zij heeft twee soorten haar, stijl haar boven op en krullen beneden achterop haar hoofd. Die krullen zijn thuis altijd erg droog en pluizig. Omdat ze allergisch is voor parfum, heb ik nooit goed spul voor haar kunnen vinden om dat wat mooier te krijgen, alleen haarconditionar van een huismerk. Vlak voordat we vertrokken heb ik de kapper het droge haar maar weer af laten knippen. De kapper zei toen om hier in Afrika op zoek te gaan naar een of ander spul voor haar. Maar dat is hier dus helemaal niet nodig, de lucht alleen al maakt haar haar prachtig, het glimt en krult (nu ook van boven) zo mooi. Het pluist helemaal niet hier!
Natuurlijk zou ik toch iets mee willen nemen naar huis, maar alles wat je hier kunt kopen is ook met parfum. Ik hoop dat ik nog iemand tegen kom die iets traditioneels kan vinden.
Odyaba is helemaal blij dat ze haar papa en mama iedere dag bij zich heeft, alleen dat is al vakantie voor haar. Als het regent, doe ik haar kleren uit en speelt ze op het erf in de regen, ze vindt dat zalig! Omdat ze toch wel eenzaam is, als enig kindje, vragen we vaak aan de visiste om hun kinderen mee te nemen. Dan is ze zo ontzettend blij! Ze vindt het natuurlijk wel moeilijk om haar speelgoed dat te delen, maar als de kindjes haar de kans geven om het speelgoed uit te delen, gaat het goed.
Haar nichtje heeft ook de naam van hun oma (mijn schoonmoeder) gekregen, maar dan haar eerste naam, Mama. Ze lijken een beetje op elkaar en omdat ze een jaar jonger is, voelt Odyaba zich vaak een moedertje van haar. Het dochtertje van ’n Ma, Fatima, is net zo oud als Odyaba, maar heel anders, ze is kleiner van stuk, maar een grote meid in haar gedrag.
En dan hebben we nog de vier kindjes van Amy en Mamady. Als die er zijn, lijkt het wel een creche bij ons en als is ze moe en heeft ze honger, ze speelt eerst met allemaal!
Odyaba is erg lief, als je haar maar de kans geeft. Maar de mensen hier zijn allemaal zo enthousiast en duiken boven op haar, pakken haar hand, of pakken haar helemaal. Dan wordt de leeuw in haar wakker en brult ze van zich af, als het moet slaat ze er bij. Maar als de mensen rustig afwachten en ik hen vrolijk begroet, doet Odyaba dat ook en dan krijg je zelfs een kus en een knuffel!
Ze leert hier nu ook een woordje Frans, ze wordt dus op dit moment trilinguaal! De mensen zijn zeer onder de indruk dat ze zo goed Mandengue verstaat.
En als de rust dan weer in huis is, speelt ze lief alleen, in haar fantasie speelt ze alles na wat ze op een dag heeft gezien. Ze gaat dan de kleren wassen en het erf vegen. Of ze speelt dat ze iets koopt bij iemand.
Ondanks dat ik haar iedere dag met factor 20 insmeer, is ze ontzettend donker geworden. Ze eet heel goed. Slapen is wat moeilijker, maar dat komt door de chaos van de dag, er is weinig ritme te brengen in haar leventje op dit moment, omdat we zoveel bezoeken afleggen en mensen ons zoveel bezoeken. Ze slaapt nu, maar in ons huis zijn op dit moment wel 25 mensen met kinderen op bezoek, ik ben bang dat ze na haar eerste diepe slaap die gezelligheid absoluut niet wil missen. Lamine is trouwens nu ook weg, voor een belangrijke bespreking…. Ik weet dat ze in goede handen is!

Dan de rest van ons avontuur. Donderdag (ik dacht toen trouwens dat het vrijdag was, kreeg ik zomaar een extra dag!) moest lamine wat zaken regelen. Hij zou vroeg vertrekken, maar ’n Ma bellen, dat deze direct als ze wakker was, naar mij toe moest gaan, mEt kind natuurlijk. Ik was van plan om met hen naar het zwembad te gaan. Lamine was nog niet weg, of de stroom viel uit, het water was ook al een tijdje op en het was snikheet. Ik popelde om lekker naar dat zwembad te gaan en had alvast broodjes voor ons gemaakt. Maar ja, dit is Afrika, dus dan moet je geduld hebben en vooral “ go with the flow”.
Om 13:00 kwamen Saranla en Mama, gelukkig met heerlijk eten. Dus wij hebben gegeten en ik nodigde haar uit om dan met mij mee naar het zwembad te gaan. Met Saranla gaat dat wel wat moeilijker, want ze spreekt amper Frans. Zij is het stiefzusje van Lamine. Net toen we op het punt stonden om te gaan, kwam ’n Ma aan, met Fatima, dus hup, zij ook mee.
Wat hebben ze genoten!!! Alle kindjes en alle mama’s. Ze waren nog nooit in een zwembad geweest. Er was ook een speeltuin. Vlak daarbij stond een mangoboom, waar een heleboel mango’s onder gevallen waren. Saranla heeft ze allemaal geraapt en toen hadden we een mango-smulfeest! Het was echt heerlijk en ’n Ma had erg veel spijt dat ze zo laat was gekomen, want we moesten toch snel weer naar huis.

Vrijdag sprak ik met Lamine af, dat we zaterdag naar Grand Lahou zouden gaan. De nacht van donderdag op vrijdag regende het echt gigantisch. Bijna alle daken hier zijn van golfplaten, ook die van ons huis, dus het maakt een enorm lawaai. Voor Lamine klinkt dat als muziek (regen betekent hier koelte en dat is lekker) die hij vaak mist in Nederland. Odyaba sliep er ook heerlijk op, maar ikke niet. Ik zag alle sloppenwijken voor me, die nu overstroomden en alle zandweggetjes die nu zouden veranderen in modderpoelen. Moest denken aan al die mensen die het niet droog zouden kunnen houden, of mensen die helemaal geen dak boven hun hoofd hebben. Het hield maar niet op.
Die dag hebben we eerst tante Tate opgehaald. Zij is een zeer invloedrijke dame die Lamine en familieleden en zijn vrienden helpt bij het kopen van stukken grond in Bonzac Ville. Een vriend van Lamine had hem verteld dat zijn stuk grond opnieuw was verkocht aan andere mensen. Dus wij gingen met tanti ernaartoe. Wauw, dat was prachtig om te zien hoe dat ging. Eerst alle officiele begroetingen en opening van het bezoek. Toen begon ze haar macht uit te leggen. Hoe zij een keer meemaakte dat de grond van een dochter door anderen was ingepikt en binnen drie dagen muren waren neer gezet. Zij is met de papieren naar de politie gegaan en die heeft alles weer afgebroken. En daarna kwam het vuur uit haar ogen, ongelovelijk, want een kracht heeft die vrouw. Ze had de twee mannen binnen no time onder haar duim. En na een kwartiertje was alles geregeld. De familie van de vriend van lamine kregen nieuwe papieren plus stempels. De familie die de grond ook had gekocht, konden naar het land fluiten. We zijn er vervolgens naartoe gelopen. Je zag goed dat er eerst een fundering was neergelegd en daarna een tijdje niets (weer geld sparen) en daarop stond opeens een nieuwe muur met een deur die op slot zat. Tanti zou ervoor zorgen dat de politie de muur en deur weer helemaal zou afbreken.
Die middag zijn we naar, volgens mij, de allerarmste wijk gegaan. Een stuk zand met daarop wat houten palen en latten en daar op wat golfplaten. Magere kinderen met amper kleren aan. Hier was precies gebeurd wat ik die nacht al gevreesd had, de mensen en hun spullen waren bijna weggespoeld. In de wijk ernaast, ook zeer, zeer arm, was het riool helemaal overstroomd. Ik hou echt mijn hart vast voor de mensen en kinderen daar, alle viezigheid lag zo op straat, ze zullen zo ziek worden.
We hebben er geld achter gelaten en ik heb met lamine afgesproken dat hij regelt dat de kleren die ik niet mee naar Nederland terug neem, daar naartoe gaan.

Zaterdag zouden we dan eindelijk ons avontuur naar Grand Lahou beleven. Voordat ik begin, moet ik even verklappen dat het echt is gelukt en wil ik iedereen aanraden dat als je ooit naar Ivoorkust op vakantie gaat, ga naar Grand Lahou! Het tot nu toe het mooiste en fijnste plekje geweest wat ik gezien heb hier.
Yammo, vriend van lamine, ging met ons mee. Ik wilde zo ontzettend graag dat Odyaba meer zou zien van Ivoorkust dan alleen maar huizen, straten en mensen. Maar omdat we geen eigen auto hebben, moeten we dus met het openbaar vervoer en dat gaat wel effe anders dan in Nederland. Allereerst moesten we naar Adjame, daar is het grootste en volgens mij ook het meest chaotische busstation van Ivoorkust. Je moet daar heel goed opletten, er lopen veel crimninelen rond. Ik ben inmiddels heel wat gewend, maar dit had ik nog nooit gezien. Door de regen en de bussen was alles een en al zwarte modder. Ik kon gewoon niet geloven dat daar nog bussen doorheen ploegde, maar het gebeurde echt. Eerst reden we met de taxi door de markt ( ja dwars erdoor, niet langs), toen doken er jonge knullen op de auto af die schreeuwend vroegen waar we naartoe moesten. Eentje verstond “ grand Lahou” en begon voor ons uit te rennen om de taxi de weg te wijzen. Hoe dichter we het station (en dat is geen gebouw!, maar een wirwar van straatjes, met af en toe een betonnen fundament waar een busje kon parkeren en verder alleen maar stalletjes met allerlei soorten koopwaar) naderde, hoe meer jonge knullen met de auto mee gingen rennen, sommigen met een hand op de auto zo van, deze is van mij. Dan ging de jongen die voor ons uit rende bijna op de vuist, om ZIJN auto te bewaken, soms wist ie gewoon niet wat ie moest doen, ons de weg wijzen of zijn auto bevechten. Uiteindelijk moesten we zelfs keren, omdat hij te ver was gerend. Op het stukje beton waar een loket was en een minibusje stond, konden we kaartjes kopen. Ze vroegen uiteraard 3x de normale prijs. Yammo is toen erg boos geworden, de jongens die ons de weg hadden gewezen, speelde onder een hoedje met hen, en hadden ook een verkeerde prijs gegeven. Uiteindelijk hebben we 14.000 cfa betaald, nog steeds te veel, maar we kochten 4 stoelen, omdat we wat ruimte wilden hebben. Maar toen begon het wachten, want de bus vertrekt pas als alle stoelen verkocht zijn. Het maakt niet uit hoeveel er verkocht zijn, ze zeggen altijd dat je nog moet wachten op 5 mensen. Ondertussen keek ik echt mijn ogen uit, ongelovelijk gewoon, wat een bedrijvigheid in die enorme moddelpoel. Mensen met echt allerlei soorten koopwaar op hun hoofd en in hun handen roepen de hele tijd wat een koopjes ze hebben en lopen al die plateautjes af waar mensen liggen, zitten, slenteren en slapen en enorme balen bagage liggen te wachten. De trip zou 2 uurtjes duren, maar we hebben volgens mij eerst wel 2 uur daar moeten wachten. En dan opeens worden de balen op een dak gehesen, moeten we snel die auto in, omdat onze stoelen alsnog opnieuw verkocht kunnen worden als we ze niet snel bezetten. Dan nog en half uur gesteggel over wie welk geld krijgt voor het vastbinden van alle bagage en…. Ja hoor! We vertrekken. Een minibusje met wel 17 personen erin geperst, plus de nodige babys en kindjes. En dat gleed slippend door de modder, de stad uit. Langs krioelende mensen en dieren. Ik snapte gewoon niet dat er nooit iemand onder een wiel terecht kwam. Lamine zei; dat gebeurt hier nooit, ongelukken gebeuren alleen op wegen waar bijna nooit auto’s rijden.
Onderweg zijn we 4 politieposten tegengekomen en we moesten een keer tanken en iemand moest overgeven en plassen. Iedere keer als we stopten, werden de raampjes belaagd door mensen met koopwaar. Odyaba vond het prachtig, al die aandacht.
En na een tijdje werden de huizen steeds minder en…. He he, eindelijk mocht ik een blik werpen op het Afrikaanse land Ivoorkust en mijn mond viel open, wat een mooi land! Wat een wereld van verschil met die vreselijk drukke, vieze stad. De hele route keek ik mijn ogen uit, zoveel groen! Het eerste stuk naar Grand Lahou zag ik voornamelijk plantages, rubber, bananan, rode olie enz. Pas in Grand Lahou zelf was er een stuk puur natuur.
Maar halverwege de trip begon het verschrikkelijk te regenen, ik zat bij het raam en werd helemaal nat, omdat de auto niet waterdicht was. De mensen vonden het heel erg, maar ik niet zo, als het droog werd, droogde mijn kleren snel genoeg. Gelukkig heb ik een soort plastic hoesje in mijn portemonnee, daar deed ik de papieren in en klaar.
Wat ik wel moeilijk vond, was de enorme snelheid waarme de chauffeur bleef rijden, zonder licht aan!! Er viel zo ontzettend veel regen, dat je niks kon zien dan water, echt waar. Ik werd even heel erg bang…. en toen heb ik het maar losgelaten en vertrouwd op deze man, die deze route al zo vaak had gereden. Met duizelingwekkende vaart suisden we de weg over, soms remde hij helemaal af, dan was er een enorm gat in de weg te zien, waar hij omheen manouvreerde. En dan gaf hij weer gas.
En opeens waren we er. We waren de enige die uitstapten, de rest ging naar Sassandra (schijnt ook erg mooi te zijn). Het regende nog steeds, we waren inmiddels uitgehongerd en doken het eerste het beste restaurantje in. Daar hebben we heerlijke foutou gegeten (een soort plakkerige bananenpudding) met hele hete saus, erg lekker. Er was daar een poes die goeie vriendjes was met een Mangous, volgens mij noemen wij dat een Possum. Odyaba was er niet weg te slaan. Lamine had het helemaal gehad en wilde eigenlijk niet verder. Toch vroeg hij voor mij aan de eigenaar naar het Natuurreservaat ‘d Assigny. Dat bleek gesloten te zijn….!!! Zeker door de oorlog. Zucht. Ik maakte me echter niet druk, in de auto had ik besloten te vertrouwen en die morgen had ik besloten om te kiezen voor “ go with the flow”, dus ik vroeg of hij nog even door kon vragen. Ja hoor, we spraken een politie agent die wel iemand kende die daar werkte als bewaker tegen slopers. Maar.. het was zaterda, dan werkte hij niet.
Ondertussen werd het een beetje droger. Ik zei tegen lamine dat als we niet naar het bos gingen, dat we dan in ieder geval het oude dorpje uit de koloniale tijd moesten bezoeken, waar de nederlanders vroeger hadden gewoond. Dus wij dat vragen, ja, dan moesten we een taxi nemen die kant op. Wij een taxi in gestapt, maar dat was een shared one, dus we konden kiezen, wachten op nog meer mensen, of zelf betalen voor deze mensen. We deden dat laatste, want we waren ontzettend vertraagd en moesten diezelfde dag nog thuis zien te komen. En je wil echt niet in het donker aankomen in het busstation van Adjame. We lieten de taxi stoppen bij een hotel om de weg te vragen. Daar gingen Lamine en Yammo vragen naar het bos….. beetje verwarrend. Prompt reden we dezelfde weg weer terug. Ik in de auto uitleggen aan lamine dat er twee bezienswaardigheden in Grand Lahou waren, het bos en het oude dorp. Hij moest kiezen wat we gingen doen, ik wilde zelf het liefst naar het bos. Ondertussen stopten we de taxi om te overleggen, de chauffeur was absoluut not amused. Opeens zag ik een half vergaan bord met daarop Ministerie en Forets. Dat woord lijkt op het engelse Forest, dus ik zei: dat is het, daar moeten we zijn!!! De Yammo stapte uit om te vragen. De chauffeur werd nu echt boos, hier had hij geen tijd voor. Dus, we stapten allemaal uit, betaalde hem een paar centen en gingen het erf op bij het bord. Er stonden een paar gebouwtjes. Opeens moest ik ontzettend nodig naar de wc. Ohoh, wat nu? Ik was ligt in paniek, want er zijn weinig toiletten en het zijn bijna altijd stinkende gaten in de grond zonder wc papier. Lamine vroeg het aan Yammo en… ik mocht zomaar naar binnen van een meneer. En… daar was een heus echt toilet met wcpapier!!!! Wauw, wat en geluk! Zo zie je maar, gewoon “ go with the flow” en het komt allemaal naar je toe als je het nodig hebt. Prompt vonden wij een meneer van het reservaat die achter een computer aan het werk was. Hij had een grote kaart van het woud en vertelde over de olifanten, de vogels en de apen. Ik kon opeens alles verstaan, en toch was het in het Frans. Helaas, zijn er nog maar 60 tot 80 olifanten over. En dit park heeft de allerlaatste van heel Ivoorkust. Je kunt dus wel zeggen dat bijna al het ivoor wat hier over is, in de naam van het land zit. We zouden 4 uur door het bos moeten lopen, eerst met een boot de rivier oversteken, en dan heel misschien een glimp kunnen opvangen van ze, maar misschien ook niet. Daar hadden we nu helemaal geen tijd meer voor. Het was inmiddels 16:00 en we moesten eigenlijk alweer terug naar Abidjan, wij wilden niet in het donker reizen met onze kleine meid. En toen vertelde de meneer van een groepje chimpansees die we konden bezoeken. Ze zaten op een eilandje, naast het reservaat. Ze kwamen uit Liberia, waar ze vanwege de oorlog weggehaald waren. Ze zaten eerst in een soort quarantaine op dit eiland, om te zien of ze niet ziek waren en zo. Toen hebben ze geprobeerd om ze in het grote bos vrij te laten, maar daar werd onmiddellijk met de inheemse apen gevochten, waarbij eentje dood ging. Daarom hebben ze ze weer terug gebracht naar het eiland, hopelijk lukte het later wel. Het eiland ligt echt vlak bij het bos, dus de apen kunnen elkaar wel horen en zien.
Deze meneer was zo lief om met ons mee te gaan. We kochten brood en bananen, huurde een nieuwe taxi die op ons zou blijven wachten en huurde vervolgens een bootje met een roeier. Nooit gaat iets vlot in Afrika, maar dit was allemaal binnen een half uurtje geregeld!!
En toen voeren we over de rivier de Bandama (geloof ik) met zicht op een van de laatste stukjes tropisch regenwoud van Ivoorkust, naar het eilandje, waar de chimpansees al naar ons aan het roepen waren. Het waren er vier en ze waren wild. Zolang we eten voor ze hadden, deden ze ons niks, maar de oudste papa hield ons heel scherp in de gaten. De meneer zei dat we heel snel weg moesten wezen, zodra het eten op was, want anders zou hij stenen naar ons gaan gooien, hij stond er al mee klaar.

Het was een waanzinnig mooie belevenis.
We maakten daar ook kennis met een Amerikaanse die een heel mooi hotel runt daar, met zwembad. Le Ravin. Ik heb ter plekke met mezelf afgesproken dat ik, als ik ooit weer een maand in ivoorkust ben, ik daar zeker een week zal gaan doorbrengen en mijn best gaan doen om ook de olifanten te bezoeken.
Terug op het kruispunt waar we uit de minibus waren gestapt, gingen we wachten op een bus die ons terug zou brengen. Er stond een heel klein busje en een grotere die kapot was. En een groep mensen die volgens mij veel te groot was voor beide bussen. Wat bleek, de mensen die in de kapotte bus hadden gezeten, probeerden zich nu in het kleine busje erbij te persen.
Even vloog door mijn hoofd; hoe komen we hier ooit nog weg? Maar ik liet het maar gauw weer los, er zou heus wel een oplossing komen. Ondertussen bekeken we de enorme slakken (levende) die er te koop werden aangeboden. Odyaba vond ze prachtig. De mensen vonden haar op hun beurt prachtig en oefenden hun Frans met haar.
Ondertussen was het kleine busje toch echt helemaal propvol en vertrok hij.
Ik speelde wat met Odyaba en andere kleine kinderen toen opeens….. broemmm, de grote bus was gemaakt! En doordat mensen waren overgestapt, was er opeens plek voor ons! Voor dezelfde rit betaalden we nu maar 5.000 cfa, een derde dus. En in deze bus was veel meer ruimte. Odyaba heeft eventjes geslapen aan boord, we zijn slechts 1 keer aangehouden door politie en we kwamen helaas toch in het donker aan, zo rond half acht. Lamine en ik besloten om de chauffeur te vragen te stoppen vlak voordat we bij het grote busstation zouden zijn, omdat we daar toch echt niet met een klein meisje van 2 wilden rondlopen. Dat deed hij en er was weer een jonge knul die ons direct naar een klaarstaande taxi loodste voor een paar centen. Schitterend! Helemaal gelukt, veilig in de taxi, en…. Prachtige zoukmuziek klonk uit de radio. ZO zoefden we terug naar huis. Inmiddels had Odyaba reuze honger en we moesten nog aan eten zien t ekomen en ze moest slapen, het was al 20:00!!
Prompt gaat de telefoon, Amy en Mamady stonden voor ons huis met twee pannen met eten!!
Wauw, wat is het toch mooi, als je kiest voor “ go with the flow”

Ik heb nu een race tegen de klok, mijn internettijd is op.
Heel veel liefs, Erma